Wanneer heeft u recht op een pro-Deoadvocaat?

Sinds 1 september is het inkomensplafond voor wie recht heeft op een pro-Deoadvocaat opgetrokken met 200 euro. Ook wie iets te veel verdient, heeft mogelijk recht op juridische bijstand die gedeeltelijk gratis is.

Als u een beroep doet op een advocaat, dan rekent die – naast een vergoeding voor de gemaakte kosten – doorgaans een ereloon per uur aan. Het tarief hangt af van zijn ervaring en zijn naambekendheid, en mogelijk ook van de grootte van zijn kantoor en de dringendheid van het dossier. Er gelden geen vaste tarieven. Particulieren betalen meestal tussen 75 en 150 euro per uur, maar bij sommige advocaten kan het ereloon oplopen tot 300 euro per uur. Maak dus vooraf duidelijke afspraken.

Wie beperkte bestaansmiddelen heeft, kan terugvallen op een pro-Deoadvocaat – ook wel juridische tweedelijnsbijstand genoemd. Er wordt vermoed dat u onvoldoende middelen hebt als u te weinig verdient of indien u binnen een bepaalde categorie valt (bijvoorbeeld als huurder van een sociale woning, of omdat u een leefloon of een gewaarborgd inkomen ontvangt). Minderjarigen hebben altijd recht op kosteloze tweedelijnsbijstand.

Het juridisch advies, de bijstand en de vertegenwoordiging van een pro-Deoadvocaat moeten volgens de wet even volledig en nauwkeurig zijn als de dienstverlening waarop een betalende cliënt kan rekenen. De advocaat ontvangt punten voor zijn juridische tweedelijnsbijstand. De federale overheid koppelt een bedrag aan die punten en betaalt hem op basis daarvan uit.

Onder armoedegrens

Tot voor kort lag het inkomensplafond om in aanmerking te komen voor een pro-Deoadvocaat op 1026 euro voor alleenstaanden zonder gezinslast. Voor alleenstaanden met gezinslast, gehuwden en samenwonenden bedroeg het 1317 euro. Deze grenzen lagen evenwel onder de armoedegrens: die bedraagt 1085 euro per maand voor een alleenstaande en 2279 euro voor een huishouden van twee volwassenen en twee kinderen.

De Orde van Vlaamse Balies pleitte daarom al in 2019 voor het optrekken van de inkomensplafonds tot respectievelijk 1500 en 1800 euro. “We stelden vast dat sommige mensen niet ‘arm’ genoeg waren om in aanmerking te komen voor tweedelijnsbijstand”, zegt bestuurder Stefan Pieters. “Iemand met een loon van bijvoorbeeld 1400 euro die in zijn eentje de huur, nutsvoorzieningen en verzekeringen moet betalen, heeft mogelijk onvoldoende financiële ruimte voor bijstand van een advocaat.”

Nieuwe inkomensplafonds

Sinds 1 september 2020 zijn de vorige inkomensplafonds verhoogd met 200 euro. Voor alleenstaanden zonder gezinslast is de juridische tweedelijnsbijstand nu:

· volledig gratis voor inkomens tot maximaal 1226 euro netto per maand, en

· gedeeltelijk gratis voor inkomens tussen 1226 en 1517 euro netto per maand.

Voor alleenstaanden met gezinslast, gehuwden en samenwonenden is de juridische tweedelijnsbijstand:

· volledig gratis voor gezinsinkomens tot maximaal 1517 euro netto per maand (gezamenlijk inkomen) plus 259,18 euro per persoon ten laste, en

· gedeeltelijk gratis voor gezinsinkomens tussen 1517 en 1807 euro netto per maand (gezamenlijk inkomen) plus 259,18 euro per persoon ten laste.

“Het bedrag dat u betaalt voor een gedeeltelijk kosteloze tweedelijnsbijstand is gelijk aan het verschil tussen enerzijds de inkomsten uit uw bestaansmiddelen en anderzijds de inkomensgrenzen voor volledig kosteloze juridische bijstand”, verduidelijkt Stefan Pieters. “Er geldt evenwel een minimum van 25 euro en een maximum van 125 euro.” Ook al heeft u dus geen recht op volledig kosteloze bijstand, dan nog betaalt u mogelijk maximaal 125 euro voor een pro-Deoadvocaat.

‘Toegang voor 30 procent’

In de komende drie jaar worden de inkomensgrenzen verder verhoogd met 100 euro per jaar. Tegen 2023 zullen de plafonds daardoor boven respectievelijk 1500 en 1800 euro liggen. Volgens kamerlid Stefaan Van Hecke (Groen), die het wetsvoorstel indiende, kwam in het verleden slechts één op de tien burgers in aanmerking voor een pro-Deoadvocaat. “Door de inkomensplafonds aan te passen, krijgt nu 30 procent toegang. Justitie is de afgelopen jaren overigens duurder geworden, door de toename van de rolrechten, de invoering van btw op de erelonen van advocaten en andere tariefverhogingen.”

“Voor de bepaling van het inkomen worden alle bestaansmiddelen in aanmerking genomen”, merkt Stefan Pieters van de Orde van Vlaamse Balies op. “Denk aan onder meer beroepsinkomsten, pensioenen, onderhoudsbijdragen, inkomsten uit onroerende goederen (bijvoorbeeld de verhuur van een garage), inkomsten uit roerende goederen (zoals intresten en dividenden) en auteursrechten.” De kinderbijslag die u krijgt, telt niet mee om uw inkomen te bepalen. Ontvangt u alimentatie, dan wordt die wel bij uw inkomen geteld. De alimentatie die u zelf betaalt, mag u daarvan aftrekken.

Weet ook dat wie kan rekenen op de tussenkomst van een derde betaler, bijvoorbeeld via een rechtsbijstandsverzekering, niet in aanmerking komt voor een pro-Deoadvocaat.

Hoe gebeurt de aanvraag?

De juridische tweedelijnsbijstand wordt aan elke balie georganiseerd door het Bureau voor Juridische Bijstand (BJB). U kunt zich rechtstreeks tot zo’n BJB wenden (via deze link vindt u de contactgegevens van deze instanties). Wilt u snel geholpen worden, vul dan het aanvraagformulier in en breng de juiste documenten mee. Denk zeker aan uw identiteitskaart, een attest van samenstelling van uw gezin en aan alle stukken die uw inkomsten of bestaansmiddelen bewijzen. Weet dat u ook rechtstreeks een advocaat mag vragen of die pro Deo voor u wil werken.

“Ook zelfstandigen kunnen een beroep doen op de juridische tweedelijnsbijstand”, zegt Stefan Pieters. “Zij vallen onder dezelfde voorwaarden als particulieren, en moeten onder andere de jaarlijkse fiches 281.50 en hun laatste btw-aangifte kunnen voorleggen. Voor rechtspersonen dienen de inkomensvoorwaarden nog vastgelegd te worden.”