‘Vrienden en geld is een lastige combinatie’

Vanaf 1 juli treedt de Vlaamse ‘vriendenerfenis’ in voege. Sinds midden februari kan je als particulier investeren via ‘een vriendenaandeel’. De keuze van de beleidsmakers voor de term ‘vrienden’ is in die context vreemd. In het Engels is het spreekwoord duidelijk: don’t mix business with pleasure. Waarom zou dat in Vlaanderen wel een goed idee zijn?

Het valt op dat de Vlaamse overheid steeds vaker het woord vrienden in de mond neemt als het over geldzaken gaat. We vragen ons af waarom en of dat wel een goed idee is.

Ons lijkt het beter niet te investeren in de onderneming van een vriend. En wel omdat het zondigt tegen twee belangrijke principes in de beleggerswereld: spreid de risico’s en schakel uw emoties uit. Kan je met een objectieve blik de overlevingskansen van het businessmodel van een vriend beoordelen?

Bij testamenten en levensverzekeringen schiet een oude sketch van comedian Philippe Geubels in gedachten. Nadat hij wist dat zijn vrouw een levensverzekering had afgesloten – met zijn naam als begunstigde – durfde hij niet meer achter haar de trap af te lopen. Hij had schrik dat hij haar van de trap zou duwen, om de uitkering bij overlijden op te strijken. Dat gaat een beetje ver, maar dat er vaak ruzies ontstaan door schenkingen en erfenissen is een feit.

Vriendenerfenis

Het was van bij de start duidelijk dat deze Vlaamse regering de erf- en schenkbelasting verder zou hervormen en dat er zoiets als een vriendenerfenis zou komen. De uitgangsbasis blijft ook na de hervorming nog altijd een gezin, waarbij kinderen van hun ouders erven. Vanaf 1 juli kunnen mensen één of meerdere vrienden of verre familieleden aanduiden, die samen een som van 15.000 euro kunnen erven tegen het laagste tarief van de erfbelasting. Dat tarief van 3 procent is ook voor erfgenamen in rechte lijn en partners van toepassing op roerende goederen tot en met 50.000 euro én op onroerende goederen tot en met 50.000 euro.

De vriendenerfenis klinkt goed, maar het blijft natuurlijk zuur voor mensen zonder kinderen en zonder levende partner dat de staat na hun dood met zo’n groot deel van hun vermogen gaat lopen. Boven die 15.000 euro betalen verre verwanten of vrienden nog altijd 25 tot 55 procent erfbelasting. Eigenlijk bestond er vroeger al een techniek om de belastingen te drukken, door tegelijkertijd aan een goed doel en een ver familielid te schenken. Die techniek van het duolegaat is nu veel minder interessant geworden en dat dreigt veel goede doelen zuur op te breken. De vriendenerfenis is met andere woorden geen vriendendienst van de Vlaamse overheid aan de belastingbetalers.

Maar op zich is het goed dat de erfbelasting voor een stukje wordt aangepast aan de nieuwe realiteit van nieuw samengestelde gezinnen en singles. Je hoeft je vrienden ook niet te vertellen hoeveel geld je hebt en of ze wel of niet in je testament staan. Geld dat na je dood verdeeld wordt, hoeft niet per se tussen vriendschappen komen. Anders is het met het vriendenaandeel.

Vriendenaandelen

Sinds midden februari kan je als ‘vriendenaandeelhouder’ tot 75.000 euro investeren in een kleine of middelgrote onderneming. De kmo mag via het systeem maximaal 300.000 euro bij mekaar halen. De aandeelhouder kan vijf jaar lang een belastingkrediet van 2,5 procent op het geïnvesteerde bedrag genieten. Je mag als vriend niet echt betrokken zijn bij het bedrijf. Je mag geen werknemer, bestuurder of zaakvoerder zijn en je mag ook niet meer dan 10 procent van de aandelen van het bedrijf bezitten. Je geeft met andere woorden geld aan een vriend en vertrouwt erop dat die zijn bedrijf goed gaat managen.

Het vriendenaandeel is op dezelfde leest geschoeid als de win-winlening, maar win-winaandeel zou allicht geen betere benaming zijn. Als het fout loopt met het bedrijf, ben je als ‘vriendenaandeelhouder’ je geld kwijt en misschien ook wel de vriendschap. Een dubbele klap. Bij de win-winlening kan je tenminste nog 30 procent van je inleg recupereren via belastingkredieten. Voor de vriendenaandelen is geen waarborg van overheidswege voorzien.

Wie met zijn spaargeld wil helpen om de Vlaamse economie opnieuw te lanceren, wacht wellicht beter op het Welvaartsfonds. Dat werd samen met de vriendenaandelen in juni jongstleden aangekondigd. Maar daar kan u als spaarder nog niet in investeren. Dat zou volgens de website van het fonds pas “in de loop van 2021” mogelijk worden.