Betalen met tijd, en andere alternatieven voor de euro

Nu een economische crisis Griekenland in een wurggreep houdt, zoeken steeds meer Grieken een alternatief voor de euro. In Athene kun je bijvoorbeeld betalen met tijdseenheden. Maar ook elders in de wereld ontwikkelen burgers eigen betaalmiddelen.

De afgelopen twee jaar is het aantal lokale valuta’s en ruilsystemen in Griekenland verdubbeld. Dat schrijft de Volkskrant. Volgens de activistische organisatie Omikron Project telt het land meer dan tachtig alternatieve betaalmethoden.

“Contant geld is schaars op dit moment, dus grijpt men naar andere middelen”, zegt Mehran Khalili, een van de oprichters van Omikron Project. Volgens hem is de creatie van alternatieve betaalmiddelen een logische reactie “op de onhoudbare situatie”.

Uren en eigen munten

TEM, de Griekse afkorting voor Lokale Alternatieve Eenheid, is de meest gebruikte alternatieve valuta. Wie toetreedt tot het TEM, krijgt een rekening die begint op 0. In ruil voor diensten of goederen krijgen ze punten, die ze dan weer kunnen gebruiken om producten te kopen van anderen. De munteenheid zag in 2010, aan het begin van de Griekse schuldencrisis, het levenslicht in de havenstad Volos.

Inwoners van Athene hebben in 2011 dan weer de tijdbank ATX opgericht, een bank die enkel tijd als betaalmiddel accepteert. Klanten bij de bank verdienen een tijdseenheid per uur dat ze iemand helpen.

Ook een aantal ondernemers creëerden in 2009 een alternatief voor de euro. Zij ontwikkelden in Patras, de hoofdstad van de periferie West-Griekenland, het betaalsysteem Ovolos. Het systeem beschikt over een eigen munt, een ruilhandelsysteem en een tijdbank.

De inwoners van Chania, een stad op het Griekse eiland Kreta, gingen nog een stapje verder in 2011. Zij bedachten een eigen munt, de monada. Elke zondag houden de leden een open markt waar ze de munt kunnen gebruiken.

Ook in België

Maar ook elders in de wereld gebruiken mensen alternatieven voor de euro. In België winnen bijvoorbeeld de gemeenschapsmunten aan populariteit. De alternatieve betaalmiddelen dienen om vrijwilligerswerk aan te moedigen en de sociale cohesie te versterken. Onder meer in Turnhout betalen de inwoners niet uitsluitend met de euro. Dat schrijft Timo van Gucht in een reportage voor MO-magazine. Turnhoutenaars gebruiken de zogenaamde ‘troeven’.

“De vergrijzing, een sputterende economie en de besparingen zetten een aanzienlijke druk op ons welvaartsmodel, dat gebaseerd is op economische groei en waar geld verdienen en consumeren belangrijke items zijn”, zegt Suzy Maes, coördinator bij Time2Care in een interview met het magazine. “Die uitdagingen vormen tegelijk ook een opportuniteit voor transitie en nieuwe sociale modellen. Er is immers een schat aan vrijwillige inzet van mensen die de basis vormt voor een warme en solidaire samenleving. De vrijwillige inzet van mensen voor elkaar willen wij via de sociale munt versterken, zichtbaar maken en waarderen.”

Malaga Común

Ook in Spanje, een land dat herstelt van een economische crisis, vallen alternatieve betaalmiddelen in de smaak. Zo hebben de inwoners in de Zuid-Spaanse stad Málaga de Malaga Común ontwikkelt. Bedenker David Chapman zocht een alternatief voor het wild kapitalisme en wou de fundamenten leggen voor een meer rechtvaardige en solidaire samenleving. Momenteel telt het Zuid-Europese land een dertigtal steden die een eigen munt aanbieden. Zo kunnen zij in Sevilla betalen met de puma en in Madrid met de boniato.

In Barcelona zijn de tijdbanken aan een opmars bezig. “Dankzij de tijdeenheden kunnen mensen met financiële problemen toch participeren in de lokale economie”, zei Josefina Altes , coördinator van de Spaanse Time Bank Network aan de Washington Post.

Al reageert niet iedereen even enthousiast op de alternatieve betaalmiddelen. Sommige steden vrezen dat ze door dergelijke systemen belastinggeld mislopen. Andere gemeentebesturen zijn dan weer bang voor frauduleuze praktijken.