Coronavirus: pensioenspaarders delen in de klappen

De Bel-20 crashte vorige week met 20 procent door het coronavirus, met twee van de slechtste beursdagen sinds de lancering van de beursindex in 1991. De pensioenspaarfondsen wisten de beursverliezen ietwat te temperen.

Op 17 februari sloot de Bel-20 op 4200 punten, het hoogste peil sinds 2007. Sindsdien verloor de index met de belangrijkste twintig Belgische aandelen 35 procent van zijn waarde in amper achttien handelsdagen. De snelheid van die aandelencrash is ongezien. Ter vergelijking: in de achttien handelsdagen na het faillissement van de Amerikaanse zakenbank Lehman Brothers speelde de Bel-20 ‘slechts’ 30 procent van zijn beurskapitalisatie kwijt.

De val van Lehman op 15 september 2008 was het startschot voor de wereldwijde financiële en economische crisis, maar de ongerustheid over de in elkaar klappende Amerikaanse huizenmarkt en de liquiditeit van bepaalde financiële producten was al eerder in de markten geslopen. De Bel-20 bereikte zijn hoogste peil ooit al in mei 2007, van die piek tot de bodem in maart 2009 ging de Bel-20 liefst 67 procent lager. Beleggers vreesden eerst dat ons financiële systeem zou imploderen. Daarna stond het voorbestaan van de eurozone op het spel.

Vandaag grijpt het coronavirus covid-19 wild om zich heen. Het leek er even op dat het virus een Chinees of een Aziatisch probleem zou blijven, zoals het coronavirus SARS. De Amerikaanse en Europese beurzen reageerden nauwelijks op het nieuws van de vele zieken en doden en de economische stilstand in de Chinese stad Wuhan en bij uitbreiding de provincie Hubei.

Economische impact in China

Net voor het einde van de krokusvakantie werd duidelijk dat ook Noord-Italië een brandhaard was. Nadat was gebleken dat het coronavirus in Italië en dus ook in de rest van Europa was binnengeslopen, gleden de beurzen sneller en sneller af. De economische gevolgen van de grootste gezondheidscrisis in onze contreien sinds de Spaanse griep in 1918-1919 zijn dan ook niet te overzien.

De beurs loopt voor op de economie of, anders gezegd, beleggers houden rekening met de economische verwachtingen. De eerste economische cijfers die de economische impact in China duidelijk maken, zijn al binnen. De Chinese industriële productie daalde 13,5 procent in januari en februari. Het is de eerste daling ooit. Economen hadden een daling van 3 procent verwacht.

De kleinhandelsverkopen, een maatstaf voor de consumptie van de Chinezen, vielen met 20,5 procent terug. Ook dit was de eerste daling van de kleinhandelsverkopen die ooit in China is vastgesteld. De analisten die door het persagentschap Bloomberg werden gecontacteerd, hadden een krimp van 4 procent verwacht.

Als de beurzen dezelfde weg op gaan als in de dramatische periode 2007-2009, dan zijn we vandaag nog niet eens halverwege de val. We moeten er wel meteen bij vertellen, dat de beurzen vanaf het dieptepunt van 9 maart 2009 ook weer spectaculair herstelden. Maar het hoogtepunt van ongeveer 4750 punten van 23 mei 2007 hebben we tot nu toe niet meer gezien.

Stootkussens

De Bel-20 werd in 2008 met drie grootbanken in de index – Fortis, KBC en Dexia – bijzonder zwaar geraakt door de bankencrisis. Andere beursindexen dan de Bel-20 braken de voorbije jaren wel de records van 2007. De Bel-20 en de meeste andere beursindexen houden bovendien ook geen rekening met de dividenden, de uitkeringen die beursgenoteerde bedrijven aan hun aandeelhouders geven om hen mee te laten genieten van de bedrijfswinsten.

De dividenden zijn een belangrijk onderdeel van het rendement van aandelen. Historisch zijn in aandelen geherinvesteerde dividenden goed voor ongeveer vier vijfde van het totale reële rendement. Het reële rendement is gecorrigeerd voor inflatie of de stijgende consumptieprijzen.

Bij de gemengde beleggingsfondsen met aandelen en obligaties fungeerden de obligaties in die dramatische Lehman-periode als stootkussens. Zo konden de dynamische pensioenspaarfondsen, die vooral in aandelen beleggen, de verliezen van piek tot bodem beperken tot 40 procent. Bij de defensieve pensioenspaarfondsen, die vooral in obligaties beleggen, viel de schade nog wat beter mee.

De pensioenspaarfondsen herstelden ook sneller dan de aandelenindex Bel-20 van de klap. Eind 2010 waren de deelbewijzen van alle pensioenspaarfondsen meer waard dan vlak voor het instorten van Lehman. Eind 2013 hadden de meeste pensioenspaarfondsen ook hun piek van 2007 heroverd. De defensieve pensioenspaarfondsen vielen sneller weer in de plooi dan de dynamische pensioenspaarfondsen.

Sinds de periode 2007-2009 creëerden vermogensbeheerders daarom nog een aantal defensieve pensioenspaarfondsen bij. Het doel van die fondsen is het geld van mensen die dicht bij hun pensioenleeftijd komen, beter te beschermen tegen beurscrashes. Behalve defensieve pensioenspaarfondsen zijn er ook nog neutrale pensioenfondsen, die ongeveer de helft van het geld van de pensioenspaarders in aandelen stoppen en de andere helft in obligaties.

Sinds Nieuwjaar

We meten de schade op die de coronacrisis tot nog toe bij de pensioenspaarfondsen aanrichtte. We nemen als startpunt Nieuwjaar. De Bel-20 verloor sinds Nieuwjaar 31 procent (tot vrijdagavond). De Belgische pensioenspaarfondsen verloren in 2020 – afhankelijk van hun beleggingsstrategie – een tiende tot een vijfde van wat ze tot 31 december 2019 hadden opgebouwd.

Vooral de dynamische pensioenspaarfondsen lijden onder de beurscrash. Heel wat fondsen hebben ook Italiaans overheidspapier in portefeuille en daar boekten ze vorige week ook verlies op. Omdat Italië het eerste en voorlopig het zwaarst getroffen land in de eurozone is, steeg de Italiaanse rente vorige week 74 basispunten. Het is de grootste wekelijkse sprong van de Italiaanse tienjarige rente sinds 1994. De obligatiekoersen evolueren in omgekeerde zin van de rente.

Voor het volledige plaatje is het bij enkele fondsen wachten tot volgende week, omdat zij slechts een keer per week de intrinsieke waarde van hun fonds berekenen. Dat is het geval voor Hermes Pensioenfonds (beheerd door Capfi Delen Asset Management en verdeeld door Bank Delen), voor Interbeurs Hermes Pensioenfonds (beheerd en verdeeld door Dierickx Leys Private Bank) en voor VDK Pension Fund (beheerd door Capfi Delen Asset Management en verdeeld door VDK). Donderdag was een pikzwarte dag op de beurzen, en die zit nog niet verrekend in het rendement dat zij sinds Nieuwjaar etaleren.

Geld opnemen of laten staan?

Mensen die net met pensioen zijn gegaan of binnenkort met pensioen gaan, staan voor de keuze: neem ik het geld op of laat ik het staan. Wie denkt dat de beurzen nog niet eens in de helft zijn van een helse rit naar beneden, die neemt het pensioenspaargeld het best zo snel mogelijk op. Wie voldoende tijd heeft om de crisis uit te zweten en het geld niet meteen nodig heeft, kan ervoor opteren het pensioenspaarpotje nog wat te laten staan, in de hoop dat de beurzen over enkele jaren opnieuw op een hoger niveau staan.

Het heeft weinig zin de deelbewijzen van uw pensioenspaarfonds te verkopen voor u met pensioen bent. De fiscus past dan een boetetarief toe, meestal 33 procent plus gemeentebelastingen. Als u het geld op zijn minst tot uw 60ste verjaardag laat staan, dan gaat er enkel de eindbelasting van 8 procent plus gemeentebelastingen van af. Bovendien is pensioensparen iets dat u doet voor de heel lange termijn en de pensioenspaarfondsen leggen op de hele lange termijn rendementen van gemiddeld 6 à 8 procent per jaar voor.

De voordeligste jaren om aan pensioensparen te doen, zijn overigens de jaren na uw 60ste verjaardag. U geniet nog altijd de belastingvermindering van 30 procent op stortingen tot 990 euro, die met de personenbelasting verrekend wordt. Voor wie meer dan 990 euro stort, geldt er een belastingvermindering van 25 procent. Na uw 60ste verjaardag spaart u belastingvrij, omdat de eindbelasting dan al van uw pensioenspaarreserves afgetrokken is. Het is om die reden ook verstandig in het jaar dat u 60 wordt te wachten met storten tot na uw verjaardag.

De beheerders van de pensioenspaarcenten aan het woord

De centrale banken en overheden wereldwijd doen hun best om de pandemie in te dijken, maar ook om de economische gevolgen voor bedrijven te milderen. De Amerikaanse centrale bank (Fed) verlaagde afgelopen zondag nog de rente tot bijna nul. Ze trekt ook 500 miljard dollar uit om overheidsobligaties te kopen en 200 miljard om hypotheekeffecten te kopen.

De Europese Centrale Bank (ECB) kondigde vorige week aan dat ze via een inkoopprogramma 120 miljard euro extra in de economie zal pompen. Daarnaast levert de ECB grote inspanningen om ervoor te zorgen dat de kredietverstrekking van de banken aan de kleine en middelgrote ondernemingen op peil blijft. We zullen later zien of die maatregelen van de centrale banken veel zoden aan de dijk zetten, maar ze helpen ondernemingen in ieder geval financiering te vinden en dus te overleven.

Bart Van Poucke van BNP Paribas Asset Management, die het meeste geld beheerd van pensioenspaarders, houdt het hoofd koel. “Wij blijven voorzichtig constructief voor de markten op een termijn van zes tot twaalf maanden. We menen dat de maatregelen om de verdere verspreiding van het virus tegen te gaan, in combinatie met steunmaatregelen, voldoende zullen blijken om richting een economisch herstel in de vorm van een U te evolueren. We evalueren dagelijks de evolutie van de epidemie, het effect op de economische activiteit, inclusief de herneming van economische activiteit in gebieden waar de uitbraak onder controle is, zoals China en Zuid-Korea, de beleidsmaatregelen en het vertrouwen van zowel het brede publiek als de financiële markten.” De beheerder zit klaar om aandelen bij te kopen, maar houdt die boot nog af.

Pierre Nicolas van NN Investment Partners, die Star Fund onder zijn hoede heeft, is vooral bezorgd over de Verenigde Staten. “Als nog meer paniek over het coronavirus ontstaat, zal er meer druk op aandelen komen. We houden ook de olieprijzen en de impact van de lage olieprijs op hoogrentende obligaties nauwlettend in de gaten.” In de Verenigde Staten dreigen heel wat kleine producenten van schalie-olie bij een aanhoudend lage olieprijs failliet te gaan en dan kunnen ze hun leningen niet meer terugbetalen.

Johan Van Geeteruyen van DPAM, die de pensioenspaarfondsen van Argenta beheert, wijst op de kansen door de correctie. “Voor beleggers met een lange beleggingshorizon, zoals de pensioenspaarders, heeft het strategisch zin voorzichtig bij de kopen in een aantal posities. Gradueel te werk gaan is de boodschap, want de volatiliteit zal niet verdwijnen zolang de epidemie haar piek niet bereikt heeft buiten China. Dat laatste, in combinatie met doortastende monetaire en fiscale maatregelen van de overheden, kan de voedingsbodem zijn van een herstel.”

Werner Wuyts, de beheerder van het Interbeurs Hermes Pensioenfonds, voegt eraan toe. “Een daling zoals we ze deze week gezien hebben, discrimineert niet. Alles ging zwaar naar beneden. Wanneer het stof gaat liggen, zullen we de aandelenposities opnieuw richting 70 procent optrekken. Maar dat kan nog even duren.”