Nieuwe regels ouderschapsverlof: flexibeler systeem moet ook vaders overtuigen

Ilse De Witte
Ilse De Witte Redacteur bij Trends

Moeders nemen veel vaker ouderschapsverlof dan vaders. De overheid wil het verlof populairder maken bij mannen én bij vrouwen door meer flexibiliteit in het systeem te bouwen.

Sinds 1 juni kunnen werknemers een aanvraag doen om per kind gedurende 40 maanden een halve dag per week ouderschapsverlof te nemen of één dag om de twee weken. Het is slechts een van de vele nieuwe manieren om ouderschapsverlof op te nemen, die door het koninklijk besluit van 5 mei zijn gecreëerd. De werknemers krijgen daarmee meer vrijheid om het ouderschapsverlof waar ze recht op hebben, in stukjes en brokjes op te nemen. Ze moeten daarvoor wel de toestemming krijgen van hun werkgever.

Ouderschapsverlof is een recht in de privésector. Per kind heeft elke ouder recht op het equivalent van vier maanden. De werkgever kan ouderschapsverlof niet weigeren. Hij kan de start van het verlof wel met zes maanden uitstellen als de goede werking van de onderneming erdoor in het gedrang zou komen. Tot nu toe konden ouders vier maanden voltijds ouderschapsverlof nemen, acht maanden halftijds, twintig maanden een dag per week thuisblijven of de arbeidstijd op een andere manier met één vijfde verminderen. De vier maanden voltijds ouderschapsverlof konden worden opgesplitst in periodes van één of meerdere maanden.

Ouders kunnen nu ook een halve dag vrijaf per week nemen, of een weekje hier en een weekje daar.

Als de werkgever dat toestaat, kunnen werknemers voortaan ook één week voltijds thuisblijven met ouderschapsverlof. “Dat kan bijvoorbeeld handig zijn om de herfstvakantie of de krokusvakantie te overbruggen”, zegt Annelies Bries, juridisch adviseur bij de hr-dienstenleverancier Acerta. Vaak hebben werknemers onvoldoende wettelijke vakantiedagen om de kinderen tijdens de schoolvakanties op te vangen.

Ook het halftijdse ouderschapsverlof kan voortaan in kortere periodes worden opgenomen. Vroeger moest dat voor minstens twee opeenvolgende maanden aangevraagd worden, nu is het ook mogelijk een maand halftijds te werken. Daarvoor moet werknemer wel de goedkeuring van de werkgever krijgen, net zoals bij het voltijdse ouderschapsverlof in weken.

Weigeren kan

“De werkgever kan ouderschapsverlof op zich niet weigeren, maar wel het nieuwe 1/10 ouderschapsverlof of de kortere periodes voor het voltijdse en het halftijdse ouderschapsverlof”, legt Dirk Vanderhoydonck, directeur Flexsourcing bij Acerta, uit. “Ik weet alleen niet of het voor werkgevers een goed idee is dat te weigeren. Er is krapte op de arbeidsmarkt. Tal van vacatures raken niet ingevuld. Als de werkgever een goede werkkracht niet kwijt wil, dan kent hij het misschien beter toch toe. Vaak hebben mensen ouderschapsverlof nodig om de balans tussen werk en gezin gezond te houden.”

‘Het nieuwe systeem kan handig zijn om de herfstvakantie of de krokusvakantie te overbruggen.’

Er maken drie keer meer mensen gebruik van ouderschapsverlof dan vijftien jaar geleden. Vaders maken zelfs zes keer zoveel gebruik van het systeem dan in 2004. Toch vinden vooral vrouwen de weg naar ouderschapsverlof. In januari werd er nog een informatiecampagne gelanceerd om vaders al van in de kraamkliniek te wijzen op hun rechten. Ook deze hertekening van het ouderschapsverlof moet het voor mannen aantrekkelijker maken het een tijdje rustiger aan te doen voor de kinderen. Mogelijk is het gemakkelijker naar de baas te stappen met de boodschap een halve dag minder te willen werken per week, in plaats van een hele dag.

Bijna 70 procent van de werknemers die ouderschapsverlof aanvragen, kiest ervoor een dag minder per week te werken. Vooral mannen, maar ook vrouwen, verkiezen 1/5 boven halftijds of voltijds ouderschapsverlof. “We weten dat de mensen die na 2008 op de arbeidsmarkt zijn gekomen, veel meer belang hechten aan de work life balance. We zien, ook buiten België, een flexibilisering van de arbeidsmarkt tot stand komen onder impuls van de jonge generatie”, zegt Dirk Vanderhoydonck. “Een flexibeler arbeidsregime speelt ook in op de wet werkbaar en wendbaar werk.”

Carrière beu?

“De maatregel speelt ook in op de nieuwe realiteit van alleenstaande ouders en ouders die hun kinderen in co-ouderschap opvoeden”, vervolgt Vanderhoydonck. “Ouders kunnen op deze manier een op de twee woensdagen thuisblijven in de weken dat de kinderen bij hen wonen, of gewoon elke woensdagnamiddag vrijaf nemen. Ik verwacht dat mensen daarvan gebruik zullen maken.”

‘De werkgever kan weigeren dat een werknemer bijvoorbeeld een halve dag per week ouderschapsverlof neemt. Maar gezien de krapte op de arbeidsmarkt is dat misschien geen goed idee.’

Dirk Buyens, professor Human Resources aan Vlerick Business School, denkt dat de overheidsmaatregel weleens iets teweeg zou kunnen brengen. “Het is natuurlijk koffiedik kijken, maar je mag de impact van overheidsmaatregelen niet onderschatten. Iets minder dan zeventien jaar geleden werd het vaderschapsverlof in België uitgebreid naar tien dagen. In het begin werden vaders die de volle tien dagen wilden nemen, scheef bekeken door hun werkgever. Ze kregen dan de vraag of ze hun carrière beu waren. Intussen kijken de andere vaders op de werkvloer raar op als iemand die tien dagen vaderschapsverlof niet opneemt. Dan vinden ze dat hij zijn vrouw in de steek laat.”

Buyens voegt eraan toe dat het ouderschapsverlof weleens meer succes zou kunnen krijgen dan de bedoeling van de wetgever is. “In Nederland werken veel meer mannen deeltijds dan in ons land. Dat komt omdat er bij onze noorderburen meer gelijkheid is tussen mannen en vrouwen. De kinderkribbes zijn in Nederland ook veel duurder, zodat mensen meer geneigd zijn zelf de opvang van de kinderen voor hun rekening te nemen.”

Bedrijven kunnen wel goede redenen hebben om de nieuwe, flexibele opname van ouderschapsverlof te weigeren. “Bedrijven kunnen eventueel een kader uitwerken om aan de werknemers duidelijk te maken wat kan en wat niet kan, om frustraties bij de werknemers te vermijden”, zegt Dirk Vanderhoydonck. “Meestal slagen de werknemers van eenzelfde team er wel in afspraken te maken over verloven, zodat niet te veel mensen tegelijk afwezig zijn”, zegt Annelies Bries.

Ouderschapsverlof versus tijdskrediet

Ouderschapsverlof is een thematisch verlof voor mensen met kinderen die jonger zijn dan twaalf jaar. Het recht op ouderschapsverlof vervalt in principe zodra de kinderen twaalf jaar zijn. Het verlof moet starten voor de verjaardag van het kind. Alle ouders in loondienst hebben recht op vier maanden ouderschapsverlof per kind, maar niet iedereen heeft recht op vier maanden uitkering. Enkel wanneer de kinderen geboren of geadopteerd zijn na 8 maart 2012, hebben de ouders daar recht op. Voor kinderen die geboren zijn voor 8 maart 2012 moeten ouders genoegen nemen met drie maanden uitkering.

Voor het deeltijds ouderschapsverlof gelden dezelfde regels. Wie voor 8 maart 2012 ouder werd, geniet voor het betrokken kind slechts een uitkering voor het equivalent van drie maanden voltijds ouderschapsverlof. Voor het halftijdse ouderschapsverlof betekent dat bijvoorbeeld dat er in de laatste twee maanden van acht maanden ouderschapsverlof geen vervangingsinkomen is.

‘Overheidsmaatregelen kunnen veel impact hebben. Ik verwacht dat mensen gebruik zullen maken van het nieuwe systeem.’

Tijdskrediet is een ander systeem. Elke werknemer kan tijdskrediet nemen om voor jonge kinderen te zorgen. Dat is een mogelijkheid tot de achtste verjaardag van de kinderen. Hoeveel kinderen er zijn, maakt niet uit. Elke werknemer kan in zijn of haar hele loopbaan in totaal 51 maanden tijdskrediet met motief nemen. Andere zorgmotieven zijn de zorg voor een gehandicapt kind tot de leeftijd van 21 jaar, palliatieve verzorging, bijstand of verzorging voor een zwaar ziek kind of een ander gezins- of familielid. Daarnaast bestaat ook de mogelijkheid tijdskrediet te nemen om een opleiding te volgen.

Wie 51 maanden vrij heeft genomen voor de zorg van jonge kinderen, heeft daarna geen recht meer op tijdskrediet met een ander zorgmotief. In tegenstelling tot de maximumduur van ouderschapsverlof stijgt de maximumduur van tijdskrediet niet voor wie het deeltijds opneemt.

“De maandelijkse uitkering voor ouderschapsverlof is groter dan die voor tijdskrediet”, weet Annelies Bries. Wie voltijds aan het werk is, kan dankzij het ouderschapsverlof vier maanden stoppen met werken én een vervangingsinkomen van 834,90 euro bruto of 750,33 euro netto krijgen. Voor een alleenwonende werknemer stijgt dat bedrag tot 1313,48 euro bruto of 1180,43 euro netto. Wie met tijdskrediet vier maanden thuis wil blijven voor de kinderen, krijgt afhankelijk van de situatie zo’n 500 euro per maand.

Zelfstandigen kunnen voor alle duidelijkheid noch van ouderschapsverlof, noch van tijdskrediet gebruikmaken.

Ook verlof voor medische bijstand is flexibeler

Ook voor het verlof voor medische bijstand is de mogelijkheid ingevoerd het voltijds op te nemen in weken in plaats van in maanden. Voortaan kunnen werknemers dus een week of enkele weken verlof nemen om een zwaar ziek gezinslid of familielid te helpen bij zijn of haar herstel. Vroeger kon dat enkel voor een maand of enkele maanden. Verwar het thematische verlof voor medische bijstand niet met tijdskrediet met als motief ‘zorgen voor een zwaar ziek gezins- of familielid’, waarvoor andere modaliteiten gelden. Voor het verlof met medische bijstand is dit de enige wijziging die op 1 juni werd doorgevoerd.

Maandelijkse uitkeringen voor ouderschapsverlof (netto, in euro*)

Samenwonende Alleenwonende
Voltijds ouderschapsverlof 750,33 1180,43
Halftijds ouderschapsverlof 345,85 544,11
1/5 ouderschapsverlof 117,34 217,64
1/10 ouderschapsverlof 58,67 108,82

*Bedragen voor mensen die nog geen 50 jaar zijn.

Maandelijkse uitkeringen voor tijdskrediet met zorgmotief (netto, in euro*)

Minder dan 5 jaar anciënniteit Minder dan 5 jaar anciënniteit Meer dan 5 jaar anciënniteit Meer dan 5 jaar anciënniteit
Voltijds tijdskrediet 458,74 535,20
Samenwonende Alleenwonende Samenwonende Alleenwonende
Halftijds tijdskrediet 178,65 211,45 208,43 246,69
1/5 tijdskrediet 109,25 140,98 of 179,70** 109,25 140,98 of 179,70**

*Bedragen voor mensen die nog geen 50 jaar zijn.

**Op voorwaarde dat de werknemer één of meerdere kinderen ten laste heeft.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content