Klimaatcontact helpt burgers ecologischer te leven: ‘We willen mensen inspireren, zonder ze een schuldgevoel aan te praten’

De klimaatverandering is niet enkel het probleem van de overheid en de bedrijven. Iedereen kan zijn steentje bijdragen. Maar hoe begint u daaraan? KlimaatContact wil mensen helpen hun eigen doelen te formuleren en te realiseren. We namen de proef op de som.

We stevenen af op een klimaatcatastrofe. Maar wat kan ik eraan doen? Met die vraag in het achterhoofd schreef ik me in augustus in voor KlimaatContact. “Ik denk dat veel mensen zich machteloos voelen”, zegt Wietse De Langhe, een van de oprichters. Hij kampte met hetzelfde gevoel na de grote klimaatmarsen van 2018, toen tot 90.000 mensen op straat kwamen. “Dat was voor mij de eerste stap van passieve bezorgdheid naar echt iets doen. Die marsen zijn goed, want ze geven een duidelijk signaal aan de overheid. Toch bleef het gevoel knagen dat ik meer moest ondernemen.”

Met vijf gelijkgestemden kwam De Langhe uit bij KlimaatGesprekken, een Nederlandse organisatie die de mosterd had gehaald bij het Britse Carbon Conversations. “Dat focust al tien jaar op die ene vraag waar zoveel mensen mee worstelen: wat kan ik zelf doen?” Het antwoord zou ik de volgende maanden krijgen in enkele workshops.

De Langhe nam vorig jaar ontslag als strategic initiative manager bij Barco om zich toe te leggen op KlimaatContact. “Ik kreeg veel kansen bij Barco, maar dit project ligt me na aan het hart. We staan voor een cruciale fase, waarin we moeten groeien. We willen meer trainingen geven, meer coaches opleiden en een robuuste organisatie uitbouwen.”

“Zonder de coronapandemie waren we vorig jaar wellicht al sneller gegroeid”, stelt de ingenieur. “Dit jaar willen we groeien naar 100 coaches en 600 deelnemers, en vooral onze activiteiten regionaal uitbreiden. Nu zijn we actief in Gent en Leuven, maar we willen ook naar Brussel, Antwerpen en Brugge.” Elke deelnemer kan na een opleiding zelf coach worden bij KlimaatContact. De volgende jaren zou de groei dus exponentieel moeten verlopen. “Een beetje zoals de verspreiding van een virus, maar met een positieve impact”, lacht De Langhe.

Sessie 1: Mijn impact

In september laten de coronamaatregelen nog toe dat de deelnemers aan KlimaatContact samenkomen voor een inleidende workshop. We zijn met z’n zessen, allemaal dertigers, en we delen een bezorgdheid over de klimaatverandering. Dat niemand van ons nog overtuigd hoeft te worden, doet de vraag rijzen of KlimaatContact niet vooral voor de eigen parochie preekt. De Langhe weerlegt dat: “Het is net goed die mensen samen te brengen. Uiteindelijk moet iedereen voor zichzelf doelen stellen die passen bij zijn levensstijl. Maar het helpt om eerst met anderen op zoek te gaan naar welke acties je kunt en wilt ondernemen.”

Na afloop van elke workshop moeten de deelnemers voornemens formuleren, zowel op korte als op lange termijn. “Het helpt als je omringd bent door mensen die je stimuleren en uitdagen”, vindt Mathieu Marlier. De professor internationaal sportmanagement aan de Lunex-universiteit in Luxemburg is onze coach voor de zes workshops. “Na mijn deelname heb ik bijvoorbeeld eindelijk mijn regenput aangesloten”, zegt hij. “Die lag al twee jaar klaar, maar pas door er een doel van te maken, heb ik er ook werk van gemaakt.”

Als voorbereiding op de eerste workshop meet ik mijn impact. Onderzoek toont aan dat de gemiddelde Belg zo’n 10 ton CO2 per jaar uitstoot. Voor een duurzame wereld moet dat naar 2,5 ton. Als de wereldbevolking blijft groeien zoals voorspeld, moet het zelfs naar 1,5 tot 1 ton per persoon. Ik kom uit op 11,1 ton. Ik woon en werk in Brussel, en eet bijna nooit vlees. Dat levert goede punten op. Een oud en slecht geïsoleerd huis, en vooral een paar vliegreizen doen me de das om.

Sessie 2: Wonen en energie

Als voorbereiding op de tweede workshop, die over wonen en energie gaat, begin ik mijn meterstanden bij te houden. Meten is weten. Het moet me toelaten heel concrete doelen te stellen. “Doelen zetten aan tot gedragsverandering”, zegt De Langhe. Hij legt uit hoe de methodologie van Carbon Conversations is opgebouwd rond inzichten uit de psychologie, de sociologie en de communicatie. “Als ingenieur vind ik het wel belangrijk dat onze aanpak wetenschappelijk is onderbouwd”, stelt hij.

Ik onthoud van de avond vooral dat ik met kleine ingrepen al veel kan winnen. Tochtstrips aan ramen en deuren kunnen bijvoorbeeld al een groot verschil maken. De echt grote ingrepen, zoals beter isoleren, zonnepanelen en een warmtepomp zullen nog even moet wachten. Er zal nog heel wat afvalwater naar de Zenne stromen vooraleer mijn huis een duurzame woning is.

Ook een andere deelnemer botst op een ongemakkelijke realiteit. Lisa Van den Bossche werkt voor Robinetto, een social-impactstart-up die met zijn watersysteem 1 miljard drankverpakkingen wil uitsparen in ons land. Ze liet er een veelbelovende carrière bij een multinational voor staan. Ze is dus professioneel met een duurzaam product bezig, maar onlangs is ze wel naar een grotere woning buiten de stad verhuisd. “We verwarmen nog op stookolie en onze riool komt uit in de beek. Dat stoort me ontzettend en we zullen er zo snel mogelijk iets aan doen. Maar ik moet er ook niet flauw over doen: we hebben gekozen voor een niet-duurzame woning. Dat zal onvermijdelijk een impact hebben op onze voetafdruk. Je weet wat ze zeggen: If you love nature, stay in the city.”

Sessie 3: Voeding

Met voeding ligt voor het eerst een echt gevoelig thema op tafel. Wie zijn eetpatroon wil wijzigen, moet afrekenen met gewoontes die hem letterlijk met de paplepel zijn ingegoten. We bespreken kleine problemen: hoe krijg je aan je grootmoeder uitgelegd dat je geen vlees meer eet? Maar ook grote uitdagingen: kunnen we met kleinschalige ecologische landbouw 7 miljard mensen voeden?

In de aanloop naar de derde workshop houd ik twee weken een voedseldagboek bij. Die avond krijgt mijn eten een score voor productie, verwerking, verpakking en transport. Dat leidt tot verrassende inzichten. Zo maakt de verpakking doorgaans maar 10 procent van de impact van een product uit. En tomaten die gerijpt zijn in de Spaanse zon, kunnen duurzamer zijn dan Belgische tomaten uit een verwarmde serre. Of hoe lokaal niet altijd beter is.

Dat maakt duidelijk hoe ontzettend ingewikkeld het is om goede keuzes te maken. En dan focust KlimaatContact nog uitsluitend op de CO2-uitstoot. Bewust. “CO2 is onze lens op de problematiek. Het maakt de problemen concreet en je kunt alles in cijfers gieten”, legt De Langhe uit. “Het doel van KlimaatContact is dat je zin krijgt om actie te ondernemen, niet dat je elke sessie buitenkomt met een hoofd dat op ontploffen staat door de overdaad aan informatie. Je merkt dat mensen door te praten over de klimaatverandering ook aandacht krijgen voor andere problemen, zoals het verlies aan biodiversiteit.”

Sessie 4: Reizen en transport

Met het thema reizen zijn we – ondertussen online – aanbeland bij wat voor velen de meest pijnlijke klimaatspagaat is: de ongemakkelijke spreidstand tussen de manier waarop je het liefst wilt leven en het besef dat je je levensstijl moet aanpassen. Mijn voetafdruk kwam vorig jaar voor meer dan het helft van vliegreizen. Om mijn uitstoot minstens te halveren, moet ik dus gewoon stoppen met vliegen. Simpel? Niet echt!

“Mij helpt het dat KlimaatContact benadrukt dat je niet perfect hoeft te zijn”, vertelt Van den Bossche. Om een evenwicht te vinden tussen vliegschaamte en een duurzaam leven geeft ze zichzelf nog vijf grote vliegreizen. “Zo hoef ik niet te zeggen dat ik nooit meer zal vliegen, maar vind ik het ook niet erg om eens een paar jaar alternatieven te zoeken.”

“Je merkt dat iedereen met dezelfde dilemma’s worstelt. Dat helpt”, zegt Marlier. “Iedereen probeert op zijn eigen manier afwegingen te maken en zo kun je veel van elkaar leren. Voor mij is het belangrijkste dat ik nu bewuste keuzes maak. En als ik beslis toch te vliegen, probeer ik nog meer van de reis te genieten.”

Sessie 5: Klimaatgesprekken

De laatste workshop gaat over klimaatgesprekken, of hoe je met anderen over de klimaatverandering kunt praten. Dat is vaak lastig, ondervindt iedereen weleens. De Langhe: “Veel mensen denken dat ze perfect moeten zijn, om over de klimaatverandering te mogen praten. Maar het is niet omdat je dagelijks de wagen neemt om naar het werk te rijden of geregeld vliegt, dat je geen recht van spreken hebt. Al krijg je dan snel het verwijt dat je hypocriet bent, waarop het gesprek vastloopt.” De Langhe geeft advies voor hoe zo’n gesprek beter kan. “Begin met te erkennen dat je ook vaak gewrongen zit met de keuzes die je moet maken. Het helpt bijvoorbeeld als je vertelt dat het jou ook zwaar viel om een bepaalde stap te doen. Erken ook dat de ander zich niet hoeft te schamen.”

“Discussies gaan te veel over feiten en cijfers, en te weinig over wat je zelf kunt doen. Je wilt inspireren, niet overtuigen”, besluit De Langhe. Dat is ook wat hij met KlimaatContact voor ogen heeft. “We willen mensen inspireren om zelf op zoek te gaan naar wat ze kunnen doen, zonder ze een schuldgevoel aan te praten. Als zij op hun beurt anderen inspireren, gaat de bal aan het rollen.”