Europese lidstaten willen niet weten van zwarte lijst met witwasparadijzen

De Europese lidstaten hebben de zwarte lijst van de Europese Commissie met witwasparadijzen afgekeurd. Sommige lidstaten willen niet dat Saudi-Arabië en enkele Amerikaanse vrijstaten op de lijst terechtkomen. België heeft als enige de blacklist in de Raad verdedigd, voor eventjes.

Een kleine maand geleden publiceerde de Europese Commissie een zwarte lijst van derde landen met zwakke anti-witwasregels en gebrekkig toezicht op terrorismefinanciering. Vandaag hebben de 28 Europese lidstaten die lijst in de Raad weggestemd. De officiële reden luidt dat ze niet akkoord gaan met de methodologie die de Commissie heeft gebruikt. Bronnen bevestigen echter dat sommige lidstaten een aantal landen op die lijst niet willen schofferen.

Zwarte lijst ligt politiek gevoelig

Het doel van de Commissie met de zwarte lijst was Europese banken en bedrijven tot voorzichtigheid aan te sporen wanneer ze zakendoen met de 23 landen die erop staan. Vooral banken moeten meer nauwgezet toezien op financiële transacties met die landen. Het risico op witwaspraktijken of terrorismefinanciering is er groot wegens gebrekkige regelgeving, transparantie en medewerking, oordeelt de Commissie. Die lijst is opgesteld volgens de criteria van de Europese anti-witwasrichtlijn.

“De lidstaten willen niet dat de Europese Commissie deze gevoelige materie in handen neemt”, legt Philippe Lamberts uit, fractieleider van de Europese groenen. “Het feit dat de Commissie eigen criteria opstelt voor zo’n zwarte lijst zien ze als een machtsgreep.”

De afwijzing van de lidstaten is vooral een politieke zet. De lijst van de Commissie bevat landen die politiek gevoelig liggen. “Het feit dat er een aantal Amerikaanse jurisdicties op staan, maakt heel wat lidstaten nerveus, Duitsland op kop”, verklaart Lamberts. Hij doelt daarmee op Samoa, Puerto Rico en de Amerikaanse Maagdeneilanden. “Duitsland is zo angstig over mogelijke tariefverhogingen voor de invoer van Duitse wagens in de Verenigde Staten dat het niets wil doen om Trump te schofferen.”

Het Amerikaanse ministerie van Financiën uitte toen de lijst een maand geleden uitkwam al zijn ongenoegen over het feit dat de Amerikaanse vrijstaten erop staan.

Enkele grote Europese lidstaten, het Verenigd Koninkrijk op kop, hebben ook gelobbyd om Saudi-Arabië van de lijst te halen. De nieuwssite Politico meldde zelfs in het bezit te zijn van een kopie van een brief die de Saudische koning aan een Europese lidstaat schreef met zijn beklag over de lijst. Voorts gaat Spanje niet akkoord met het feit dat Panama erop staat.

Moedig België

Verschillende bronnen bevestigen dat ons land oorspronkelijk als enige achter de zwarte lijst van de Commissie stond en bereid was die goed te keuren. Omdat de beslissing in de Raad met unanimiteit moest gebeuren, heeft België zich bij de 27 andere gevoegd.

Het Europees Parlement is voorstander van de lijst en ziet het als een stap vooruit in de Europese anti-witwaswetgeving. “De recente witwasschandalen bewijzen dat we er moeten tegen optreden”, stelt Philippe Lamberts. Hij verwijst naar recente witwaspraktijken die aan het licht kwamen bij Europese banken zoals Danske Bank, Nordea, ING en Swedbank. “Dat zijn uiteraard Europese interne problemen, en de zwarte lijst gaat over onze relaties met externe landen. Maar Europa zal weer geen mooie beurt maken door die lijst af te wijzen. Terwijl het in feite door toedoen van de lidstaten is. Als men het enkel aan hen overlaat, zullen de schandalen blijven doorgaan.” Daarom pleit het Europees Parlement al langer voor een Europese zwarte lijst die is geënt op de Europese anti-witwasrichtlijn.

In een officiële reactie laat de Raad van de Europese Unie weten dat het de lijst afkeurt wegens de methode waarmee die is opgesteld. Met die uitleg neemt het Parlement geen genoegen. “De Commissie moet van de lidstaten concreet te horen krijgen waar ze specifiek niet mee akkoord gaan wat betreft de opstelling van de lijst. Zo’n algemene reactie is onvoldoende”, aldus Lamberts. De Commissie wenste niet te reageren voor dit artikel.

Hoe het nu verder moet met de zwarte lijst is onduidelijk. Normaal moet de Commissie in dergelijke procedures terug naar de tekentafel en met een nieuw voorstel komen. Met de Europese verkiezingen in het vooruitzicht is het niet zeker dat dat deze legislatuur nog zal gebeuren.

Europese Commissie strenger dan internationale standaard

De Europese Commissie is niet de eerste die zo’n zwarte lijst met witwasparadijzen heeft opgesteld. Internationaal is de Financial Action Task Force (FATF) de standaard. De FATF-lijst telt twaalf landen. Daar zitten weinig verrassingen tussen, met onder andere Ethiopië, Noord-Korea, Pakistan, Syrië en de Bahama’s. De Europese Commissie heeft er elf landen aan toegevoegd. En enkele van die elf hebben voor de afwijzing van de Raad gezorgd.

Voor Thomas Incalza is de afkeuring van de zwarte lijst in de Raad geen verrassing. Hij is onderzoeker aan de KU Leuven rond internationale anti-witwaswetgeving. “De Raad is een politiek orgaan, dus kunnen we het de lidstaten moeilijk kwalijk nemen dat ze hierin een politieke beslissing nemen”, stelt hij. Toch kan volgens hem zo’n zwarte lijst een belangrijk politiek instrument zijn. “Het heeft een belangrijke signaalfunctie”, stelt hij. “Landen met naam en toenaam noemen en de reputatieschade die ze daarbij oplopen, helpt om ze meer inspanningen te laten doen in anti-witwasregelgeving. Dat geldt ook voor banken, bedrijven en mensen die zakendoen met die landen. Die zullen er waakzamer door zijn. Dat is wat de Europese Commissie ermee nastreeft”, besluit de onderzoeker.