Digitalisering banken moet sneller gaan: ‘België heeft een achterstand op andere Europese landen’

BNP PARIBAS FORTIS In de kantoren komen almaar minder mensen. En dus gaan ze dicht.

Willen of niet, de bank moet zichzelf heruitvinden. Het klassieke kredietmodel brengt almaar minder op, de groeivooruitzichten zijn weinig hoopgevend en de digitalisering doet de kantoren leeglopen.

ING schrapt meer dan 3000 banen, gespreid over drie jaar. AXA betaalt zijn oudere werknemers om thuis te blijven, BNP Paribas Fortis sluit 40 procent van zijn kantoren. De bankiers hebben al rustigere tijden gekend.

Allemaal een gevolg van de digitalisering, zeggen ze in koor. Smartphone, fintech, robots: de digitale golf rolt overal door en veroorzaakt een ravage. Het voorbije jaar zijn er een miljoen gebruikers van mobiele bankapps bij gekomen. Ze zijn nu met meer dan 7 miljoen. Volgens de bankenfederatie Febelfin zeggen vier van de vijf Belgen dat ze een of meer mobiele applicaties gebruiken.

Tegelijk neemt het belang van de kantoren sterk af. BNP Paribas Fortis noteerde vorig jaar 17 procent minder rechtstreekse contacten met klanten. En dus is de grootste bank van het land van plan haar personeelsbestand van 13.000 mensen met 20 procent in te krimpen tegen eind 2021. Daarmee wil ze sterker staan tegenover concurrenten als ING en Belfius, die nu al met de helft minder personeel werken.

Het kantoor is niet meer

267 kantoren sluiten, 2200 banen schrappen. Het plan van BNP Paribas Fortis oogt spectaculair. Maar het ligt in lijn met de algemene trend in de banksector. Niemand ontsnapt aan de digitale tsunami. “We kunnen de toenemende impact van het digitale niet ontkennen”, zegt Jean-Michel Cappoen, secretaris-generaal van de BBTK voor de financiële sector.

Ook Belfius, ING en KBC zetten het mes in hun kantorenbestand. Bij ING sluiten 450 agentschappen de deuren als onderdeel van de enorme herstructurering die eind 2016 is begonnen. Elk van de vier grote Belgische banken zal het binnenkort doen met een netwerk van 450 tot 650 kantoren. In totaal zal de crisis van 2008, gekoppeld aan de komst van de digitale bank, in tien jaar hebben geleid tot de sluiting van 3000 agentschappen.

Een onvermijdelijke evolutie, zegt Grégoire Tondreau, partner bij het consultancykantoor Roland Berger. “België heeft een achterstand op andere Europese landen, die vijf tot tien jaar geleden al in hun kantoren hebben gesnoeid. De vraag was niet of dat ook in België zou gebeuren, maar wanneer. De kosten van een groot kantorennetwerk staan niet meer in verhouding tot de activiteit die het kan genereren.” Dat alles heeft gevolgen voor de werkgelegenheid. Sinds 2008 zijn zo’n 12.000 banen verdwenen in de Belgische banksector.

Er zit een robot in de bank

Het is niet de eerste keer dat de modernisering de Belgische banksector treft. Er zijn al banen verdwenen door de opkomst van Bancontact, selfbanking en internetbankieren. Maar de digitale revolutie die nu plaatsvindt, gaat veel sneller. “De digitalisering van de bankdiensten versnelt, en het is een niet te stoppen trend”, zei Max Jadot, de CEO van BNP Paribas Fortis, toen hij midden maart de herstructurering aankondigde.

Niet alleen de kantoren worden getroffen. Terwijl de smartphone uw bankier vervangt, worden op de centrale diensten ook veel taken geautomatiseerd. Nadat de digitale vloedgolf de relatie met de klant heeft veranderd (BNP Paribas Fortis noteerde 23% meer advies vanop afstand), veranderen nu ook de functies razendsnel, merkt Jean-Michel Cappoen op. Het gebruik van robots neemt toe, van postsortering tot portfoliomanagement. BNP Paribas Fortis werkt al met 160 robots.

Het gevaar komt van overal

De klant verwacht van zijn bank dezelfde soepelheid die hij ervaart als hij iets bestelt bij Amazon of bol.com. De banken kunnen dus niet anders dan zich te reorganiseren. Maar dat gaat verder dan kantoren sluiten. Het hele bedrijfsmodel moet op de schop.

Er lijkt weinig aan de hand. De vier Belgische grootbanken genereren nog altijd mooie winsten: vorig jaar samen meer dan 5 miljard euro. Maar er zit een addertje onder het gras: de winstgevendheid kalft af. Het rendement op eigen vermogen is teruggevallen tot zo’n 8 procent, volgens de jongste cijfers van de Nationale Bank. KBC is een uitzondering met 16 procent, maar heeft dat vooral te danken aan zijn dochterondernemingen in Centraal-Europa en de goede prestaties van zijn vermogensbeheertak.

Er zijn verschillende verklaringen voor die mindere gang van zaken. De groei slabakt, de regelgeving verplicht banken hun eigen vermogen te versterken, en rentetarieven lijken nooit meer aan te trekken. De kernactiviteit van de banken, geld verdienen aan de omzetting van spaargeld in leningen, staat meer dan ooit onder druk.

En er is de nieuwe concurrentie van de fintechs, start-ups die technologie en financiën combineren en die zich op nichemarkten storten, zoals betalingen of beleggingsadvies. Daarbovenop komt een nieuwe Europese betalingsrichtlijn, die bepaalt dat banken hun informatiesystemen moeten openstellen voor andere actoren (bijvoorbeeld retailers), zodat die toegang hebben tot de betalingsgegevens van bankklanten.

Nieuwe besparingen

In die context, en om te vermijden dat ze moeten betalen om hun overtollige liquiditeiten bij de Europese Centrale Bank (ECB) te parkeren, lenen de banken massaal geld uit. Vorig jaar bereikte het bedrag aan nieuwe hypotheken een record van 34 miljard euro. Het bedrag aan uitstaande bedrijfskredieten steeg jaar op jaar met 10 miljard euro, tot meer dan 157 miljard eind 2018.

Daarnaast betaalt de klant meer. Bij BNP Paribas Fortis, KBC en ING zijn sommige geldopnames niet meer gratis. BNP Paribas Fortis rekent ook 150 euro per regel effecten die naar een andere bank wordt overgebracht. Belfius en KBC proberen andere diensten aan te bieden via hun app, zoals treintickets.

Maar dat zal allemaal niet volstaan om de stagnerende inkomsten en de investeringen in de digitale bank te compenseren. Vooral ook omdat de ECB niet van plan is de rente voor 2020 te verhogen. “De kosten-inkomstenratio wordt opnieuw een centraal element in het discours van de banken om besparingen te rechtvaardigen”, zegt Cappoen.

De banken kijken dus opnieuw naar de variabele die ze het beste kunnen beheersen: de kosten. En dus pushen ze meer dan ooit digitaal bankieren, snijden ze in het personeel, verlagen ze de marketingkosten en sluiten ze kantoren. Voor BNP Paribas Fortis was dat des te eenvoudiger omdat zijn concurrenten het al eerder hadden gedaan. Zoals Grégoire Tondreau opmerkt: “Het is zoals een golf. De herstructureringen die volgen op de eerste, worden almaar meer acceptabel.” Kortom, het metier van de bankier verandert, en het einde is nog niet zicht.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content