Mag een handelaar cashgeld weigeren?

Veel handelaars kozen er tijdens de coronaperiode voor cashgeld als betalingsmiddel te weigeren. Van kleine zaken zoals de koffiebar Full Circle Coffee in Gent tot grote bedrijven zoals IKEA België. In maart werd, tenzij bij voorverkoop, betalen met cash ook in het Vlaamse openbaar vervoer verboden.

Op de website van IKEA stond begin deze week nog te lezen dat IKEA-winkels geen betalingen in cash aanvaardden. “Sinds de heropening na de lockdown geldt die maatregel, uit veiligheidsoverwegingen”, aldus Colombine Nicolay, de woordvoerder van IKEA België. “We stappen daar nu gradueel van af.”

Maar mag een handelaar zomaar cashgeld weigeren? Volgens de Europese regelgeving alvast niet. “De algemene regel is dat cashgeld een wettig betaalmiddel is”, zegt Reinhard Steennot, professor consumentenrecht aan de Universiteit Gent. “De schuldenaar moet steeds de mogelijkheid hebben zijn schuld in cash te betalen. Daar bestaan uitzonderingen op, onder meer geformuleerd in de witwaswetgeving. Die wetgeving zegt dat een handelaar niet meer dan 3000 euro cash mag aanvaarden.”

Duidelijk aangeven

Bepaalde winkels weigeren ook biljetten van 100, 200 of 500 euro. Dat is volgens de federale overheidsdienst Economie toegestaan en gebaseerd op het evenredigheidsprincipe. Professor Steennot zegt dat daar geen expliciete wettelijke basis voor is. “Maar, je koopt geen kauwgom met een briefje van 100 euro. Dat is logisch.”

“Cash is een wettig betaalmiddel, maar het is in België geen gedwongen betaalmiddel”, zegt Steennot. “De consument kan expliciet, door middel van een contract, of impliciet ermee instemmen dat cash niet aanvaard wordt als betaalmiddel. Als een handelaar afficheert dat hij geen cashbetalingen aanvaardt, stemt de consument daar impliciet mee in wanneer hij de winkel binnenwandelt. De consument aanvaardt dan de afspraak niet met cash te betalen.”

Een handelaar mag uw cashgeld dus weigeren, als hij dat duidelijk aangeeft. Volgens Steennot heeft een handelszaak geen specifieke reden nodig om dat te doen. “Natuurlijk hebben handelaars met de corona-epidemie wel een bijkomende rechtvaardiging. Betalen met cashgeld houdt een risico in: de verspreiding van het virus.”

Het moet duidelijk zijn dat betalen met cash niet mogelijk is, wanneer je een winkel binnenstapt, zegt de professor. “Je mag iemand daarmee niet confronteren aan de kassa. De consument moet op voorhand op de hoogte gebracht worden. Het is niet voldoende als het enkel op de website van de zaak staat. Je kunt niet verwachten dat klanten die naar een fysieke winkel gaan, eerst op de website hebben uitgezocht of ze er met cash kunnen betalen.”

Basisdienst

“Die regel van cash als wettelijk betaalmiddel diende onder andere om mensen te beschermen die niet in staat waren op elektronische wijze te betalen”, zegt Steennot. “In het verleden kon niet iedereen een bankrekening openen. Dat leidde tot een vorm van sociale uitsluiting. Intussen heeft elke consument in België recht op ten minste één zichtrekening en, daaraan verbonden, een betaalkaart.”

“Een deel van de rechtvaardiging om cash als wettelijk betaalmiddel te hebben, staat nu wat op de helling. Iedereen die dat wil, kan zo’n basisbankdienst aanvragen. Maar 100 procent sluitend is dat niet. Bepaalde mensen, bijvoorbeeld mensen die in het verleden voor bepaalde misdrijven veroordeeld zijn, worden uitgesloten van die bankdienst.”

“Het is niet omdat je dat in de wetgeving inschrijft, dat iedereen daar daadwerkelijk gebruik van maakt of bij machte is daar gebruik van te maken. Ik kan me voorstellen dat de doorsneeburger nog niet zo vaak van de basisbankdienst heeft gehoord. Laat staan dat hij een bank zou binnenstappen om dat recht eventueel af te dwingen. In die zin is er altijd een verschil tussen the law in the books en the law in action, zoals wij dat noemen.

Geen bankkaart

In Gent werd tijdens de lockdown duidelijk dat niet iedereen die basisbankdienst gebruikt of kan gebruiken. Sommige kansarmen hebben nu eenmaal geen bankkaart. Het OCMW betaalt hun uitkering in cash. Het probleem was dat bepaalde bakkers en andere voedingswinkels in de stad geen cashgeld meer aanvaardden, dat schreef de krant Het Laatste Nieuws in maart.

De Gentse schepen van Armoedebestrijding en Financiën, Rudy Coddens (sp.a), erkent dat: “Mensen kwamen bij de stad aankloppen. Ze hadden enkel cashgeld en ze moesten zoeken naar winkels waar ze met dat geld eten konden kopen. Dat was een probleem.”

“Op een bepaald moment tijdens de lockdown wilde men op verschillende plaatsen geen cashgeld meer aanvaarden.” Coddens wil geen namen van zaken noemen die cashgeld weigerden. “Ik heb getuigenissen gehoord van mensen zelf. Het waren er meerdere, ik ga het zo stellen.”

Sinds maart is er verandering in de zaak gekomen. “We hebben het probleem aangekaart”, zegt de Gentse scbepen. “We hebben gesproken met de handelaars en we hebben de publieke opinie geraadpleegd. Samen met de dienst Economie en mijn collega Sofie Bracke (Open Vld) hebben we gesproken met de warenhuizen, Unizo enzovoort.”

Kunnen mensen zonder bankkaart nu weer overal betalen met cash in Gent? “Dat durf ik niet te zeggen”, reageert Coddens. “Klachten heb ik niet meer over gehoord. In feite was er enkel een probleem tijdens de lockdown. Op dat moment waren er zeer drastische maatregelen. Die zijn nu weggeëbd.’