Kunst als alternatieve belegging: ‘De hoge prijzen voor kunstwerken zijn niet per definitie irrationeel’

CHRISTOPHE SPAENJERS "Goud kopen lijkt mij irrationeler dan kunst kopen, want daar gaat geen enkel genot mee gepaard." © fotografie franky verdickt
Ilse De Witte
Ilse De Witte Redacteur bij Trends

De grootste twee Britse veilinghuizen zijn binnenkort in de handen van Franse miljardairs. We spraken over deze en andere bewegingen in het landschap van tastbare beleggingen met Christophe Spaenjers, die dat wereldje als wetenschappelijk onderzoeker op zijn duim kent.

Met Sotheby’s belandt binnenkort het laatste grote veilinghuis in private handen, na 31 jaar op de beurs. De Franse mediamagnaat en kunstverzamelaar Patrick Drahi heeft 3,7 miljard dollar veil om de aandeelhouders van Sotheby’s uit te kopen. Concurrent Christie’s is al sinds 1998 in handen van een andere Franse miljardair, François Pinault.

Bij Sotheby’s passeren kunst, wijn, antiek en andere kostbare verzamelobjecten onder de hamer van de veilingmeesters. Meer dan 80 procent van de kunstveilingen die meer dan 1 miljoen euro opbrengen, vindt plaats bij Sotheby’s of Christie’s. Voor die duurste loten vangen de twee veilinghuizen elkaar vliegen af. “Als zeldzame of spraakmakende kunst geveild moet worden, treden Sotheby’s en Christie’s met elkaar in concurrentie. De verkopers kunnen de kosten dan zelfs tot onder nul onderhandelen”, weet Christophe Spaenjers, een van de grootste kenners van alternatieve beleggingen of verzamelobjecten in ons land. Spaenjers doet onderzoek naar de historische rendementen van tastbare beleggingen en geeft les aan de École des hautes études commerciales (HEC) in Parijs.

De ongelijkheid is vergroot. De duurste, meest luxueuze goederen zijn de voorbije jaren veel duurder geworden. Het gaat om een klein aantal transacties, met heel hoge prijzen waar the sky the limit lijkt” Christophe Spaenjers, HEC Paris

Krijgen de kopers en de verkopers van alles onder de toplaag wel nog altijd een gepeperde rekening van de veilinghuizen?

CHRISTOPHE SPAENJERS. “Alleen de kosten die de kopers betalen, is publieke informatie. Hoeveel de verkopers betalen is vaak obscuur. De transactiekosten liggen doorgaans hoog. Dat is zo. Voor de kunstmarkt spreken gemakkelijk over 25 à 30 procent kosten, zonder rekening te houden met de belastingen, die van land tot land verschillen.”

Vallen die hoge kosten te verantwoorden?

SPAENJERS. “De veilinghuizen zijn moeilijk te vervangen. Zij geven een stempel of een soort cachet aan de kunstwerken. De tussenpersonen moeten een onderzoek uitvoeren naar de authenticiteit. De veilinghuizen moeten verzekeringen afsluiten. Ze maken de markt, ze zoeken potentiële kopers die tegen elkaar willen opbieden. Die veilinghuizen zijn grote marketingmachines. Ze voeren promotie. Ze maken soms een heel boek over een duur kunstwerk om het beter aan de man te kunnen brengen. De winstmarges van de veilinghuizen zijn niet exuberant hoog.”

Kan de digitalisering de kunstmarkt door elkaar schudden? U hebt onderzocht of kunstmatige intelligentie kan helpen de prijzen van kunstwerken te schatten.

SPAENJERS. “Wij hebben een algoritme ontwikkeld om de verkoopprijzen op veilingen te voorspellen op basis van alle beschikbare informatie over het kunstwerk, alle historische verkoopprijzen van gelijkaardige werken, enzovoort. Om een lang verhaal kort te maken: onze machine voorspelt de prijzen niet beter, maar de combinatie van de schattingen van mens en machine is wel accurater dan de mens alleen. Het kan natuurlijk ook dat de schatting van het veilinghuis de kopers beïnvloedt in hun prijszetting.

“Er zijn wel enkele gevallen waarin ons algoritme de verkoopprijs nauwkeuriger kon schatten dan de mensen van het veilinghuis. Menselijke experts hebben soms een bias of een vooroordeel, waardoor ze verkeerde inschattingen maken. Wanneer bijvoorbeeld de prijzen van kunstwerken uit een bepaalde tijd of een bepaald genre stevig gedaald zijn omdat ze uit de mode zijn, dan durven de schatters de verwachte prijs nog niet in lijn met die recente transactieprijzen te laten dalen. De machine durft dat wel. Ook voor de goedkope werken doet de machine het beter. Mogelijk omdat de veilinghuizen daar minder tijd in steken.”

Is kunst een belegging zoals andere?

SPAENJERS. “Er is een markt voor kunst, waarop prijzen gevormd worden. Het is geen belegging zoals aandelen of obligaties, maar wel vergelijkbaar met vastgoed. Het is een duurzaam goed dat een herverkoopwaarde heeft als je het opnieuw wil verkopen. Bij kunst zijn er in principe geen inkomsten uit verhuur, bij vastgoed kunnen die er wel zijn. Dat is een verschil.

“Een huis of een appartement waar je zelf in woont tot je het doorverkoopt, brengt ook niets op. Je hebt er wel het genot van. Je kunt wel weten hoeveel huur mensen moeten betalen voor vergelijkbare woningen in de omgeving. Als je een eigen woning bezit, spaar je de huur van een huis of een appartement uit. Als er geen huurinkomsten zijn, is er een impliciet inkomen.”

Als er huurinkomsten zijn, kan je voor vastgoed net als voor bedrijven inschatten wat de toekomstige cashflows zullen zijn. Voor alternatieve beleggingen zoals kunst is dat moeilijker. Is er een rationele manier om de waarde van een kunstwerk in te schatten?

SPAENJERS. “De hoge prijzen voor kunstwerken zijn niet per definitie irrationeel. Als je bijvoorbeeld een schilderij bezit, strijk je geen dividenden of rente op. Je kan er wel plezier in hebben ernaar te kijken. Er is een emotioneel dividend, dat heel persoonlijk is, en een herverkoopwaarde. Die nutswaarde valt moeilijk te becijferen, maar dat betekent niet dat er sprake is van luchtkastelen of zeepbellen. Dan lijkt het mij irrationeler goud te kopen bijvoorbeeld, want daar gaat geen enkel genot mee gepaard. Tenzij misschien als je er juwelen van laat maken.”

De prijzen van allerlei activa zijn opgedreven door de historisch lage rente. Speelt dat ook voor alternatieve beleggingen zoals kunst?

SPAENJERS. “Door het falen van traditionele beleggingen zijn op die markten beleggers actief geworden die er tien jaar geleden niet naar omkeken. Dat zijn mensen die de markt vaak niet goed kennen en niet bereid zijn een marktonderzoek te doen. Zij kiezen voor de bekende namen, in de hoop dat die zeker hun waarde behouden. Ze zijn onzeker over de toekomstige smaak van beleggers en verzamelaars. De ongelijkheid in de maatschappij is vergroot en dat zien we ook weerspiegeld in dit soort markten. De duurste, de meest luxueuze goederen zijn de voorbije jaren veel duurder geworden. Het gaat om een klein aantal transacties, met heel hoge prijzen, waar the sky the limit lijkt. De prijzen in de lagen daaronder zijn veel minder hard gegaan. De meeste prijzen worden nog altijd bepaald door de verzamelaars of de liefhebbers.”

Ook de schattingen van vastgoedmakelaars kunnen het gedrag van kopers en verkopers beïnvloeden. Heeft een makelaar er belang bij een woning aan de goedkope of aan de lage kant te schatten?

SPAENJERS. “Een makelaar krijgt een percentage van de verkoopprijs. Op het eerste gezicht zou je denken dat die er belang bij heeft een zo hoog mogelijke prijs te schatten. Ook al om de klant binnen te halen, want de verkoper hoort liever dat zijn woning veel waard is. Op het tweede gezicht stel je iets anders vast. Als de verkoper alle tijd heeft en het geld niet dringend nodig heeft, dan heeft die er belang bij te wachten tot er een koper langskomt die bereid is iets meer te betalen. De makelaar daarentegen verdient met dat beetje extra commissie onvoldoende om maanden aan een stuk die woning in de kijker te blijven zetten, huisbezoeken te regelen, enzovoort. De makelaar heeft er belang bij dat de woning snel verkocht wordt, zodat hij inkomsten heeft. Het is belangrijk dat de verkoper weet wat de drijfveren van de tussenpersonen zijn.”

Kunst als alternatieve belegging: 'De hoge prijzen voor kunstwerken zijn niet per definitie irrationeel'
© fotografie franky verdickt

Bio

Christophe Spaenjers studeerde in 2004 af aan de Universiteit Gent als licentiaat in de toegepaste economische wetenschappen. Daarna ging hij doctoreren aan de Universiteit van Tilburg. Er werkten verschillende gereputeerde professoren mee aan zijn doctoraatsthesis over alternatieve beleggingen: de Britse professor Elroy Dimson, de Belgische professor Luc Renneboog en de Amerikaanse professor William Goetzmann. Vandaag werkt Spaenjers als associate professor aan HEC Paris.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content