Hoe duur zijn de alternatieven voor het vlees uit de supermarkt?

Door de schandalen in de vleesindustrie gaan nog meer mensen op zoek naar een alternatief voor het vlees uit de supermarkt.

Er zijn steeds meer buurtwinkels die producten van lokale boeren in de etalage leggen, of hoevewinkels waar consumenten producten rechtstreeks van de boer kunnen kopen. In de AD Delhaize in Hoeilaart ligt vlees van een limousinrund van Hubert De Rijcke, een boer uit de gemeente. Het voeder dat hij aan zijn koeien geeft, is van eigen teelt. Het is maar een van de vele kleinschalige initiatieven om de keten korter te maken. De klanten tonen zich vaker bereid dat tikkeltje meer te betalen als de kwaliteit echt beter is en als er een sterk verhaal achter zit.

Deel Een Koe is ook zo’n voorbeeld. De man achter de website deeleenkoe.be is David De Keyser. Zijn grootvader en zijn vader waren slager. Hij zag het vak veranderen van een ambacht in een industrie. “Ik had op mijn 18 jaar absoluut geen zin om in het familiebedrijf te stappen”, bekent hij. De Keyser werd daarom piloot, maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan en in mei 2014 startte hij in zijn vrije tijd met de verkoop van rundvlees via het internet.

“Ik ben er niet mee gestart uit winstbejag, maar uit nostalgie. Als je de verpakkingen van vlees uit de supermarkt bekijkt, staan daar allerlei E-nummers op van stoffen die zijn toegevoegd. Er zit ook veel water in het vlees. Ik herinner me nog hoe het vlees smaakte in de tijd van mijn grootvader.”

Het concept achter deeleenkoe.be is zo oud als de straat. De koe wordt pas geslacht als er voldoende kandidaat-kopers zijn. Het vlees wordt verdeeld onder een groep mensen en zo veel mogelijk delen van het geslachte dier worden gebruikt. Wie een boer of een slager in de familie had, heeft in zijn kindertijd misschien nog mee worsten staan draaien, toen de koe van de familie werd geslacht en het vlees werd verdeeld onder de familieleden.

Het nieuwe is dat de verkoop via het internet gebeurt, en dat er een soort bewustwording mee gepaard gaat. Het vlees wordt pas aan huis geleverd, in vacuüm getrokken zakken voor de ijskast of de diepvries, nadat dat de hele koe verkocht is. Het gaat bijvoorbeeld niet om hamburgers, maar om een stukje koe, waarvan liefst zo weinig mogelijk wordt verspild.

Zelf een dier slachten

Runderen mogen in Vlaanderen niet buiten het slachthuis worden geslacht. Varkens, schapen, geiten, konijnen, pluimvee en gekweekt wild wel, tenminste als de dieren eerst verdoofd worden, als het vlees enkel bestemd is voor particulier gebruik en als de slachter weet waar hij mee bezig is. Behalve voor konijnen en gevogelte is er ook een voorafgaande registratie nodig bij het Federaal Agentschap voor de Veiligheid en een aangifte bij de gemeente.

Het is wel mogelijk met uw eigen koe naar het slachthuis te gaan. Niet alle slachthuizen aanvaarden particuliere slachtingen, omdat er bijkomende rompslomp bij komt kijken, maar openbare slachthuizen doen dat normaal wel.

Het slachten van runderen is niet zo duur. Een openbaar slachthuis dat we contacteerden, vroeg daar slechts 140 euro voor, plus 10 cent per kilo boven 300 kilo. De kosten zitten vooral in het grootbrengen van die runderen. Zo’n beest eet niet alleen gras en hooi. Als we rekenen met een kostprijs van 3 à 4 euro per dag aan voer, komen we op een investering van 2880 à 5760 euro om een dier twee tot vier jaar in leven te houden.

Voor wie het niet ziet zitten zelf aan de slacht te gaan, maar toch bewuster met vlees wil omgaan, zijn er bedrijven zoals Deel Een Koe. Via de website worden delen van vier koeienrassen verkocht: limousin, brasrund, black angus en holstein. Een deel is een pakket met verschillende soorten vlees van entrecote over rosbief tot gehakt, en de prijs ligt tussen 13,5 en 15,6 euro per kilogram vlees, afhankelijk van het ras. Uit één koe haalt De Keyser 30 tot 35 van zulke pakketten.

Hij verkoopt ondertussen ook kippen en varkens, en pakketten met een combinatie van rund, varken en kip. Hij maakt daarnaast voer voor huisdieren met de restjes die overblijven. “Ik vind het ook niet erg dat mijn idee wordt gekopieerd, integendeel. We kunnen alleen maar op kleine schaal werken. Ik ben tevreden met mijn 10.000 klanten, van wie bijna 94 procent binnen de drie maanden een nieuwe bestelling plaatst”, zegt De Keyser.

Vegetarische alternatieven

Het onderzoeksbureau GFK kwam vorig jaar na een marktonderzoek tot de conclusie dat de verkoop van vleesvervangers in de Belgische supermarkten in de lift zit. We zouden met z’n allen 40 procent meer hebben uitgeven aan tofu, quorn, seitan en andere vleesvervangers dan in 2014. “Wij krijgen ook de feedback van de supermarkten dat de verkoop van veggieproducten stijgt”, zegt Melanie Jaecques, projectmedewerker bij EVA vzw. EVA staat voor Ethisch Vegetarisch Alternatief. “We voelen ook zelf dat de interesse voor veganistische en vegetarische producten toeneemt, via de inschrijvingen op onze workshops bijvoorbeeld.”

De supermarkten verruimen stelselmatig het aanbod van vegetarische producten. Tegenwoordig zijn niet meer enkel specialisten zoals De Vegetarische Slager actief op dat terrein. Ook een klassieke charcuterieproducent zoals Aoste heeft sinds vorig jaar vegetarische producten in zijn gamma.

Ondanks de groeiende populariteit van vleesvervangers was hun aandeel op ons bord amper 1 procent in 2017. De Belgen eten een hoop minder runds- en varkensvlees dan tien jaar geleden, maar hun aandeel is wel nog altijd dominant met 54 procent. En niet alleen vleesvervangers, maar ook gevogelte en wild zijn aan een opmars bezig. Het aandeel van die categorie in het totale thuisverbruik van vlees, vleesvervangers, vis, gevogelte en wild steeg van 25 naar 30 procent.

Niet duur

“Vegetarisch of veganistisch eten hoeft niet duurder te zijn dan een dieet met vlees”, zegt Jaecques. “Net zoals bij vlees bestaan er goedkopere en duurdere producten. Als je een gerecht met peulvruchten maakt, is dat heel goedkoop. Gebruik je quorn, dan zal de prijs iets hoger uitvallen.” EVA startte enkele jaren geleden met workshops voor mensen met een laag budget, precies om het vooroordeel weg te werken dat vegetarisch eten duurder zou zijn. “We hebben lekkere recepten ontwikkeld die voor 1 tot 3 euro per persoon kunnen worden klaargemaakt.”

De vleesvervanger quorn wordt gemaakt van een proteïnerijke schimmel in de bodem van Noord-Yorkshire. Het product is sinds 1985 op de markt in Groot-Brittannië en sinds 1991 in België. Als we de prijs van quorn afzetten tegenover kippen-, varkens- of rundsvlees, zien we dat het dure vegetarische product eigenlijk een middenmoter is in prijs per kilogram.

Uit onderzoek van de Nederlandse Consumentenbond blijkt dat vleesvervangers hun naam steeds meer eer aandoen. Alternatieven op basis van soja benaderen het beste de voedingsstoffen die we normaal uit vlees halen. We spreken over 16 gram eiwitten per 100 gram. Quorn scoort met 12,6 gram eiwitten al wat minder goed, en falafel met 5,3 gram nog minder goed. En de groenteburgers die weleens op het bord van een vegetariër of veganist worden geploft, beschouwen we best helemaal niet als een vervanger van vlees. De organisatie concludeert ook dat vleesvervangers tot vijf keer minder schadelijk zijn voor het milieu.