Wat doen de ECB en de Fed met hun balans?

Er was lang naar uitgekeken, maar Mario Draghi heeft de verwachtingen ingelost. Vanaf 1 januari 2018 halveert het maandelijkse bedrag van het inkoopprogramma van obligaties van 60 naar 30 miljard euro. In ruil krijgt de markt nu al de garantie dat dit zo blijft tot eind september 2018. Bovendien komt er pas nadien een eerste renteverhoging (in 2019 dus) en wordt er ook niet onmiddellijk begonnen met de balansafbouw.

De Europese beurzen reageerden licht positief, de lange rente in de eurozone zakte en ook de euro verloor terrein. De Europese Centrale Bank (ECB) blijft ‘dovish’, met een erg soepele monetaire politiek ondanks de economische relance in de eurozone.

De Amerikaanse centrale bank staat al veel verder dan de ECB, met name aan het begin van de laatste stap van het hele proces. Na de ‘tapering’ (de geleidelijke afbouw van het maandelijkse aankoopprogramma van obligaties) en een resem renteverhogingen (normalisering rentestand) is het dezer dagen tijd om aan de ‘quantative tightening’ (QT, afbouw van de balans) te beginnen.

Van QE naar QT

Tussen 2009 en 2014 blies Ben Bernanke, de voorganger van Janet Yellen, de Fed-balans met 3500 miljard dollar financiële activa op. Het is weinig waarschijnlijk dat het volle bedrag wordt afgebouwd. De meeste economen en strategen houden het op een afbouw met 1500 à 2000 miljard dollar, ongeveer de helft.

Tot nog toe herbelegde de Fed bij de aflossing van een obligatie. Vanaf nu is het de bedoeling dat geleidelijk niet meer te doen. Er wordt gestart met 10 miljard dollar balansafbouw per maand. De hamvraag is: als quantitive easing (QE) aanleiding heeft gegeven tot een lagere rente en tot een stijging van activaprijzen, inclusief de beurskoersen, zal QT dan de rente doen stijgen en de activaprijzen, inclusief aandelenprijzen, doen zakken.

De Verenigde Staten hebben nog altijd een serieus gat in de begroting (ruim 500 miljard dollar per jaar de komende jaren, zonder extra infrastructuur- en belastingplannen van president Trump). De Amerikaanse minister van Financiën Steven Mnuchin zal nieuw schuldpapier moeten uitgeven om de aflopende obligaties te kunnen aflossen. Volgend jaar lopen voor 300 miljard dollar leningen af, en in 2019 zelfs voor 600 miljard dollar. Vraag is wie dat extra aanbod obligaties zal absorberen, nu de Fed als grote koper steeds meer wegvalt.

Dat kan voor meer onzekerheid zorgen en de risicopremie van aandelen en andere financiële activa doen toenemen. Een al ‘duur’ Wall Street kan het knap lastig krijgen in de loop van volgend jaar om te blijven stijgen. Het is met andere woorden nog lang niet zeker dat de afronding van het normaliseringsproces rimpelloos blijft verlopen.